Haldde’s oude noorderlicht observatorium

Sponsors: Bergans

Als een rovershol bovenop de 900 meter hoge top van Haldde, opgetrokken uit stenen die in 1899 ter plekke uit de rots gehakt zijn, waakt een merkwaardig bouwwerk over Alta. Of eigenlijk niet zozeer over wat zich beneden vindt. Met 360 graden vrij zicht koos de Noorse professor Birkeland deze bergtop bovenal voor zijn noorderlichtobservatorium om te waken over dat fascinerende en op deze breedtegraad alom aanwezige noorderlicht.

Een onwaarschijnlijk gure plek waar de zelden aflatende noordwester vrij spel heeft, de muren noodgedwongen 1 meter dik zijn en de buitendeur indertijd regelmatig met drie man sterk tegenwinds opengeduwd moest worden.

Geen mens die zich tegenwoordig ‘s winters omhoog waagt. Helaas krijg ik het niet uit m’n hoofd. Niet na alles wat ik leerde over het noorderlicht. En zeker niet na de solo skitour onder de aurora-ovaal die ik zojuist volbracht heb. s Werelds eerste permanent bewoonde noorderlichtobservatorium is mijn heilige graal. Alles daarboven ademt Birkeland. Niets aan te doen: ik móet omhoog. De wind blaast de sneeuw manshoog op en geselt mijn wangen die ik vanwege de gevoelstemperatuur van -33 razendsnel voorzie van een neopreen gezichtsmasker. Ik zie geen hand voor ogen en navigeer achter mijn kompas aan als een blinde achter zijn geleidehond. Wel duizend twijfels bonken in mijn buik. Is het niet te lang? Te ver, te hoog? Wat als ik het slot niet open krijg, de deur van het observatorium vastgevroren blijkt? Op alle vragen steeds hetzelfde antwoord: in nood gebruik ik mijn schep om een sneeuwhol te graven – nu gewoon eerst maar weer nog 500 meter verder. En zo voort. Tot ik -zes pauzenloze uren later – daadwerkelijk boven ben.

Haldde komt van háldi, de Samische beschermgeest die zich bij voorkeur op hoge toppen ophoudt en ik hoop met heel mijn hart dat hij zijn maatje Biegg-olmmái (geest van de stormwind) de komende drie nachten een enkeltje Bahama’s aanbiedt. Het zal toch niet waar zijn dat ik in dit tot 1926 bemande observatorium al die tijd geen spat poollicht ga zien…?!

Eerst maar eens de houtkachel aan en sneeuw smelten. Langzaam ontdooi ik met hete koffie bij kaarslicht. Twee stapelbedden en een houten tafel met stoelen – dat is de simpele inrichting voor wie anno nu bij Alta Kommune de sleutel wil lenen. Hier tussen deze steenmuren sliep en werkte dus Kristian Birkeland. Samen met drie assistenten verban hij zich geheel vrijwillig naar deze burcht, maakte glasplaatfoto’s van het noorderlicht, probeerde via triangulering de exacte hoogte van het verschijnsel te bepalen en mat nauwgezet de hevige magnetische uitschieters als Aurora erop los knalde. Op deze onwaarschijnlijk ruige bergtop waar het gedurende 340 van de 365 dagen stormt, wilde Birkeland bewijzen dat het poollicht niets meer of minder is dan ons aardmagnetisch veld dat oplicht vanwege een bombardement aan elektrisch geladen zonnedeeltjes. Geheel in de stijl van Noorse poolhelden als Amundsen en Nansen kon een beetje bikkelen niet ontbreken. Maar boven alles moest deze wetenschappelijke vuurtoren een lichtende fakkel voor de rest van Europa zijn.

Je moet maar groot groot durven denken. Ik bewonder Birkelands mentale kracht want zelf ben ik inmiddels de wanhoop nabij als in de schemering van mijn derde en laatste nacht op Haldde opnieuw een walgelijk wolkenpak tussen mij en het poollicht schuift. Hier ben ik toch niet voor… Niet zaniken, maan ik mezelf. Beschermgeest, Birkeland, heilige graal: hoeveel geluk wil je nog meer?! Nuchterheid – en een tikje discipline – dwingen mij deze laatste nacht evengoed elk kwartier naar buiten. Blijven checken. Er kàn altijd een gat in de wolken ontstaan. Als dat toevallig ook nog eens samenvalt met een lading Aurora…

Hoe allemachtig tot-kippenvel-aan-toe-ontroerend grandioos is het als om 23.15 uur de hemel boven Birkelands oude observatorium daadwerkelijk vervuld is van zonnedeeltjes, magnetische veldlijnen, dansende voorvaderzielen en wat al niet meer. Inderdaad: groot durven denken is de sleutel.

 

Night Light – in search of Aurora Borealis (1) from Jolanda Linschooten on Vimeo.

Laat een reactie achter

Velden met een * zijn verplicht