Greep op het grote

Sponsors: Bergans
  • 11 januari 2016

_MG_3023Magnar Gullikstad Johnsen is noorderlicht onderzoeker. Waarnaar zoekt hij dan precies? ‘Naar de samenhang tussen het noorderlicht en de aardmagnetische velden.’ Met zijn vriendelijke bruine ogen kijkt hij me ietwat verlegen aan. Zo van, ja sorry, dat interesseert me nu eenmaal. Ik knik gretig. Want die fascinatie snap ik maar al te goed, al weet ik lichtjaren minder dan hij. Ga door, zou ik willen zeggen, hou je niet in, ik wil alles horen. Dat zeg ik niet. We zijn wel in Noorwegen. Daar gaat alles ietsje minder emotioneel beladen. Na enkele seconden stilte hervat Gullikstad het gesprek. ‘Het noorderlicht fascineert me al 15 jaar, vanaf het moment dat ik naar noord-Noorwegen kwam, ik woonde namelijk eerst in het zuiden van het land, waar het noorderlicht niet zo’n item is.’ Hij loopt naar zijn indrukwekkende boekenkast (in de gauwigheid ontwaar ik Birkeland’s ‘Norwegian Aurora Polaris Expedition’ uit 1902… oei, die wil ik best even aanraken…) en duikt een boterhamgroot oeroud ogend doosje op van een van de planken. Alsof het een relikwie betreft, opent hij het, uiterst voorzichtig. Dan begrijp ik zijn eerbied. De originele glasplaten gemaakt in 1913 op het allereerste noorderlichtobservatorium ter wereld, Haldde bij Alta in Finnmark, dat Birkeland heeft opgericht. Broze plaatjes met een vreemde bruine nicotinevlek boven de contouren van een huisje – Haldde  Observatorium. Uit een andere hoek van de kast trekt hij een ontzagwekkende camera tevoorschijn. ‘Hiermee zijn ze gemaakt, die vroege platen van het noorderlicht.’ Zonder het zich bewust te zijn, beantwoordt Magnar mijn misschien wel belangrijkste vraag: kun je wetenschap en magie combineren? Want zijn passie spreekt boekdelen, letterlijk en figuurlijk. Ik geniet stilletjes mee. Eerst al die boeken gelezen – de eerste noorderlichtonderzoekingen, Birkeland’s biografie, de geschiedenis van Haldde – en dan nu die glasplaten zien, die camera – alsof de geschiedenis herleeft.

‘Het aardmagnetische veld’, hervat Magnar het begin, ‘is onze bescherming tegen het bombardement van elektrisch geladen zonnedeeltjes. We _MG_3013zouden verbranden zonder dat schild. Een klein deel van die zonnedeeltjes weet alsnog via een slinkse omweg ons beschermende omhulsel te doorboren, ze volgen de aardmagnetische veldlijnen in twee gordels rond de geomagnetische polen. Ik verzamel gegevens over die veranderingen in ons aardmagnetisch veld. In de tijd van Birkeland waren er maar weinigen die geloofden dat de zon invloed had op ons aardmagnetisch veld. Nu is dat een gegeven. Soms kan het ons leven behoorlijk verstoren. In 1982 was er bijvoorbeeld zo’n orkaan van zonnedeeltjes, Kp index 9. In heel Quebec viel 4 uur de stroom uit maar hier in Noorwegen hadden we nergens last van. Hoe dat kan? Het is een raadsel, we weten het niet. Net als het geluid. Er zijn teveel verhalen over dat het noorderlicht geluid zou maken om het af te doen als sprookjes. Maar we kennen louter hypotheses waarom of wat het zou zijn. Data verzamelen is mijn vak, op die manier houd ik greep op het grote. Maar daarbuiten staan, onder die machtige Aurora, ja, dat is heel wat anders. Er is nog zoveel dat wij niet weten. En dat is misschien ook helemaal niet erg.’

Ik loop terug vanaf de beboste heuvel omlaag naar het centrum. Het is inmiddels alweer een paar uur donker hoewel nog altijd geen etenstijd. Binnen in de overwegend houten huizen brandt licht, langs de wegen een meterhoge opgeschoven sneeuwstapel, de straten beginnen spekglad te worden. Min acht knabbelt aan mijn wangen, de sterren tekenen zich helder af ondanks de feloranje straatverlichting en in mijn hoofd zingen Magnar’s afscheidswoorden. ‘Middernacht. Let op, er is een coronaal gat op komst.’

Dingen die ik volstrekt onbegrijpelijk vind, trekken me vreselijk aan. Neem nou zo’n coronaal gat. De naam alleen al. Hoe meer ik ervan probeer te begrijpen – hoe meer ik erachter kom dat ik het niet begrijp. Maar het komt erop neer dat ik vannacht naar buiten moet. Niet om glasplaten te maken maar eigenlijk toch met hetzelfde doel als bijna honderd jaren geleden daarboven op Haldde. Om iets van het onbegrijpelijke vast te leggen.

Laat een reactie achter

Velden met een * zijn verplicht