De bouw van een Groenlandse kajak

“Geef me een kajak en een hondenslee. De rest mag je houden!”, verzuchtte Knud Rasmussen uit de grond van zijn hart toen hij – tijdelijk in Denemarken – vol heimwee aan Groenland dacht. Knud Rasmussen (1879-1933) was één van de meest markante poolreizigers en beslist de enige die door de Groenlanders liefkozend ‘Witte Eskimo’ genoemd werd. Niet alleen ondernam Rasmussen de langste hondensledetocht ooit – van Groenland naar Alaska – maar boven alles verzamelde hij etnografische en antropologische details uit het leven van de Inuit omdat hij niet – zoals vele andere ontdekkingsreizigers – bezeten was van eerzucht en het verlangen de eerste te zijn, maar met heel zijn hart van Arctica en haar bewoners hield. “Zijn opzet was niet uitsluitend om deze gegevens te verzamelen (…) als basis voor een wetenschappelijke carrière – Rasmussen was een rusteloze zwerver en in wezen een dichter, erop gespitst om zich te verdiepen in de arctische wereld en haar volkeren, om ze te doorgronden en op zoek te gaan naar iets betekenisvollers dan louter feiten, iets dat zinspeelde op het mysterie van hun bestaan en dat van het leven in het algemeen.” (*1)

Knud zag de ingrijpende veranderingen in het leven van de Inuit maar leefde nog net op het randje van die andere, eerdere tijd. Hij zag het als zijn levenstaak hun verhalen, hun manier van leven vast te leggen. Half Groenlander, half Deen, sprak Knud beide talen vloeiend; veelzijdig mens als hij was, schreef hij, filmde en hield lezingen. Rasmussen bruiste van energie en bezat een immens charisma. In zijn biografie (*1) lees ik “zijn hele leven liet Knud Rasmussen de mensen die hij bezocht, rijker achter dan daarvoor.” Zulke woorden – je zou toch wensen dat ze na afloop ook over jou gezegd worden…

Knud Rasmussen is mijn persoonlijke favoriet onder de poolreizigers. Zijn woorden over de kajak en de hondenslee resoneren door mijn lijf. Want wat Groenland en haar bewoners zo fascinerend maakt, is juist het feit dat zowel de kajak als de hondenslee ervoor gezorgd hebben dat er überhaupt leven mogelijk was in die arctische omgeving – lang, héél lang voordat buitenlandse schepen zich naar ‘Ultima Thule’ durfden te begeven en het ‘ontdekten’.

Dus die woorden – van de kajak en de hondenslee – zijn de start geworden van een langdurig, nieuw project – Kalaallit Nunaat / Het land van de Groenlanders. Misschien waren ze dat al toen Frank en ik in 2007 de Groenlandse ijskap overstaken. Maar sinds vorige week is het werkelijk vol van start gegaan, tijdens onze kajakbouwcursus in het Noorse Vestfossen.

In 1996 is Anders Thygesen zijn bedrijf ‘Kajakkspesialisten‘ begonnen en die naam dekt de lading volkomen. Wat een immens fijne, kalme en inspirerende leraar is Anders! We leerden niet alleen de fijne kneepjes van het bouwen, maar ook hoezeer dit een project is van samenwerken. Als de een verder was dan de ander, dan was dat een moment om de eigen kajak even te laten voor wat ‘ie is en die ander te helpen – al was het tien uur ‘s avonds (en was je al om acht uur die ochtend begonnen)…

Frank heeft in Vestfossen de droom die hij van jongs af aan koestert – het bouwen van een skin-on-frame kajak – waargemaakt. De ranke lijnen van een Groenlandse kajak zijn ook werkelijk om verliefd op te worden. Je bouwt hem om je heen, op jouw maat, om later zoveel mogelijk één met het water te zijn. En ik had de fantastische taak om deelgenoot te zijn, de ‘taal van de kajakbouw’ te leren spreken én dit alles vast te leggen – kortom, een beetje ‘Knud’ te spelen. (*2)

Deze zelfgebouwde Groenlandse kajak is de eerste stap. De volgende is, om de komende maanden een tweede te bouwen, hier thuis – op mijn maat. Zodat we samen ‘vanuit huis’ kunnen peddelen (met de iets andere Groenlandse peddel en het eskimoteren verfijnen). Daarna zijn we – dat is het idee – klaargestoomd voor de vierde stap: in een Groenlands dorp ter plekke elk opnieuw een kajak bouwen – daarin een immens mooie reis maken en de boten daarna achterlaten – doorgeven aan wie-weten-we-nog-niet-maar-dat-wordt-vanzelf-later-wel-duidelijk. (Voor deze 4e stap is stap 2 essentieel: want alleen de wetenschap dat er thuis ook twee van die ‘beauties’ hangen, zal het dragelijk maken om wat je zelfgemaakt hebt en waarin je vele zee-uren doorgebracht hebt, ten slotte ook weer af te staan.)

Gelet op de uitspraak van Rasmussen, komt er uiteraard nog een vijfde stap – mogelijk niet eens in chronologische volgorde. Die hondenslee. Of die zelfgebouwd gaat worden, weet ik niet. Wat ik wel weet, is dat ik daarvoor opnieuw wil onderdompelen, in de sneeuw, tussen Groenlanders en hun honden, van hen de kneepjes wil leren van het onderweg-zijn.

Hoe lang dit project zal duren is ons niet bekend. Boeit ook niet. Integendeel, hoe langer een project duren mag, hoe dieper je kunt gaan. Het is – en dat is het enige echt heel moeilijke van dit plan – ook afhankelijk van ons liefste kleine vriendje, Herschel. Hij is al best erg oud. Bovendien kan hij niet mee in de kajaks, niet mee naar Groenland. Het voelt heel raar om over zijn leven heen te plannen, naar achteren, naar ooit als hij niet meer bij ons is. Maar misschien, misschien zal het ons helpen, straks, om die leegte op te vullen. 

*1 Absolute aanrader en leestip: ‘Witte eskimo – de onverschrokken reis van Knud Rasmussen naar het hart van de noordpool ‘ van Stephen Brown. Zie link.

*2 Voor film zie hieronder / Link naar foto’s